Hoe kan een clausule ‘eigendomsvoorbehoud’ jouw bedrijf beschermen?

In dit artikel gaan we in op het concept, de beperkingen en de praktijk van het eigendomsvoorbehoud (RoT) om te duiden hoe dit jouw belangen als leverancier het beste kan beschermen.

Hoewel veel landen RoT tot op zekere hoogte erkennen, zijn er internationaal geen uniforme wetten die RoT regelen. In feite verschillen de RoT-wetten aanzienlijk van land tot land wat betreft afdwingbaarheid, gedekte rechten en vereiste speciale voorwaarden. Bedrijven moeten daarom inzicht hebben in het gebruik van RoT in specifieke rechtsgebieden om zichzelf te beschermen.

Van alle landen staat Duitsland bekend om zijn robuuste toepassing van RoT, die voor Duitse bedrijven bijna als routine wordt beschouwd. In dit artikel gebruiken we RoT in Duitsland als voorbeeld om uit te leggen hoe RoT de risico's voor leveranciers kan beperken.

Wat is eigendomsvoorbehoud (RoT)?

Een beding van eigendomsvoorbehoud, ook bekend als een clausule van eigendomsvoorbehoud, is een wettelijke bepaling die de leverancier toestaat om het eigendom van, of de titel over, de geleverde goederen te behouden totdat ervoor is betaald. Het is echter niet zonder beperkingen.

Ten eerste zijn de rechten alleen van toepassing op de goederen die eigendom zijn van de koper, wat het terugvorderen ervan lastig maakt als de koper de goederen doorverkoopt, verwerkt of integreert in andere producten. In werkelijkheid kan insolventie optreden wanneer de voorraad van de koper laag is. In Duitsland bieden RoT-clausules veelbelovende vooruitzichten op terugvordering met een terugvorderingsquotum van ongeveer 45% (ondersteund door een 'leverancierspool'), maar in andere landen kan het quotum aanzienlijk lager liggen. Daarom kunnen RoT-rechten geen hoog terugwinningsquotum garanderen.

Ten tweede moeten leveranciers het bestaan en de toepasselijkheid van RoT-clausules bewijzen, wat ingewikkeld kan zijn, vooral in de internationale handel. Over het algemeen moeten leveranciers overeenstemming bereiken over RoT-rechten die afdwingbaar zijn in het land van de afnemer, omdat dit gewoonlijk de plaats is waar de goederen zich bevinden en waar de insolventiezaak wordt behandeld. Een Duitse curator die een insolvente Duitse afnemer vertegenwoordigt, zou bijvoorbeeld hoogstwaarschijnlijk het verzoek van een Chinese leverancier afwijzen om zijn RoT-rechten af te dwingen volgens het Chinese recht.

Ondanks de theoretische bescherming die RoT-clausules bieden, ondermijnen praktische beperkingen en juridische complexiteit vaak hun doeltreffendheid in insolventiesituaties. In de praktijk kunnen bedrijven aanvullende risicobeperkende maatregelen nemen, zoals een kredietverzekering, om zich in te dekken tegen het risico van wanbetaling en meer financiële zekerheid te bieden in geval van insolventie.

Elk land dat RoT erkent, gaat er op zijn eigen unieke manier mee om. In Duitsland is RoT essentieel gebleken voor het minimaliseren van verliezen als gevolg van insolventie van een koper.

Lutz Jansen, advocaat en Senior Advisor Special Risk Management bij Atradius.

Soorten bedingen van eigendomsvoorbehoud

Verschillende jurisdicties staan het gebruik van verschillende soorten terugvorderingsclausules toe. Volgens de Duitse wet zijn er drie soorten RoT-clausules die kunnen worden gebruikt om in verschillende complexe situaties verhaal te halen:

1. Eenvoudige RoT ("einfacher Eigentumsvorbehalt"): De leverancier behoudt het eigendom van het geleverde artikel totdat het volledig is betaald. Als de koper niet betaalt, kan de leverancier het artikel terugvorderen.
2. Uitgebreide RoT ("erweiterter Eigentumsvorbehalt") : De leverancier behoudt het eigendom van alle goederen die verkocht zijn in het kader van een contract totdat de afnemer voor deze goederen heeft betaald, evenals alle andere zaken of schulden die voortvloeien uit deze zakelijke relatie.
3. Verlengde RoT ("verlängerter Eigentumsvorbehalt"): De leverancier behoudt het eigendom - of mede-eigendom - van de geleverde producten als de afnemer ze verwerkt en mengt met andere producten om er een eindproduct van te maken (productieclausule). In het geval dat de afnemer het product doorverkoopt aan iemand anders, wordt de derde partij de wettelijke eigenaar van het product en verliest de leverancier het eigendom. Om de zekerheid van de leverancier te behouden, worden de vorderingen die voortvloeien uit de doorverkoop vooraf overgedragen aan de leverancier (cessie vooraf-clausule). Zolang de afnemer de leverancier regelmatig betaalt, kan de afnemer de vorderingen in eigen naam innen. In het geval van insolventie moeten de geïncasseerde vorderingen echter worden afgescheiden tot tevredenheid van de leverancier.  

In andere landen hebben de toepasselijke typen van RoT-clausules in grote lijnen enkele kenmerken gemeen met deze drie typen, maar hebben ze hun eigen onderscheidende kenmerken of handhavingsvoorwaarden. Bedrijven moeten juridisch advies inwinnen om inzicht te krijgen in de specifieke RoT-rechten in elk relevant rechtsgebied.

Hoe stel je een RoT-clausule op?

RoT-clausules moeten naar behoren worden opgenomen in het verkoopcontract, omdat RoT-rechten niet automatisch van rechtswege deel gaan uitmaken van de contractuele relatie tussen leverancier en afnemer.

De eenvoudigste en meest gebruikelijke manier om RoT-clausules op te nemen is door ze op te nemen in de algemene voorwaarden van de leverancier. Deze voorwaarden moeten samen met de orderbevestiging naar de koper worden gestuurd om deel uit te maken van het verkoopcontract. Bepalingen die alleen op postcontractuele documenten staan, zoals facturen of leveringsbonnen, zijn niet geldig.

Om het zekere voor het onzekere te nemen, is het aan te raden om een aparte schriftelijke overeenkomst met de afnemer te sluiten of op zijn minst een bevestiging van de afnemer waarin hij expliciet verklaart dat hij de RoT-rechten van de leverancier aanvaardt. Dit is belangrijk voor het geval de koper tegenstrijdige aankoopvoorwaarden gebruikt, waardoor de RoT ongeldig kan worden onder de Duitse wet.

Het is ook essentieel om ervoor te zorgen dat de goederen te onderscheiden zijn. Leveranciers moeten specificeren welke goederen gedekt zijn en hoe ze zullen worden geïdentificeerd. Bijvoorbeeld door een serienummer te gebruiken en de koper te verplichten om de goederen apart op te slaan van goederen die door anderen zijn geleverd. Als de goederen niet getraceerd kunnen worden, zal handhaving van RoT normaal gesproken moeilijk of onmogelijk zijn.

Over het algemeen is een goed opgestelde RoT- clausule onderverdeeld in een aantal subclausules, die elk betrekking hebben op een ander recht dat de leverancier wil doen gelden, zoals de verkoopopbrengst en/of het volgrecht. In sommige landen, zoals Duitsland, bieden handelsverenigingen voorbeeldformuleringen voor RoT-clausules aan voor specifieke branches.

Voorbeeld: RoT in de praktijk

Het voorbeeldbedrijf is een Duitse specialist in voedsellogistiek. Het biedt essentiële opslag- en logistieke diensten aan grote klanten, waaronder populaire bakkerijketens, broodjesleveranciers en steakhouse-exploitanten.

In de eerste dagen van de coronavirus pandemie leidde de landelijke lockdown tot een aanzienlijke daling van de omzet van het bedrijf. Terwijl de bakkerijketens hun activiteiten stabiel hielden, kelderde de omzet van de restaurants met ongeveer 80%. De afhaalrestaurants konden de daling van het aantal bestellingen niet compenseren. Uiteindelijk werd het bedrijf gedwongen failliet te gaan.

Twee polishouders van Atradius, één uit Duitsland en één uit het Verenigd Koninkrijk, hadden uitstaande bedragen van ongeveer € 1,438 miljoen bij de insolvente onderneming. Aangezien beide bedrijven naar behoren RoT-clausules in hun verkoopcontracten hadden opgenomen, werden ze beschermd door hun RoT-rechten. Bovendien startte Atradius een 'leverancierspool' om hun RoT-rechten te helpen afdwingen

Uiteindelijk werd € 538 000 teruggevorderd via RoT, wat overeenkomt met een terugvorderingsquotum van 37% van de totale uitstaande bedragen. In het kader van de kredietverzekeringspolis deelden de twee klanten een deel van deze recuperatie met Atradius als een voordeel, bovenop de € 1,180 miljoen die door de kredietverzekering werd betaald.

Hoe kan kredietverzekering RoT aanvullen?

Een kredietverzekering beschermt je bedrijf als leverancier tegen het risico dat facturen niet worden betaald. De diensten omvatten het controleren van de kredietwaardigheid van je prospects of klanten, het innen van je schulden en het dekken van je uitstaande facturen door middel van schadevergoeding.

Als voorwaarde voor dekking eisen kredietverzekeraars meestal dat de verzekerde een geldige clausule van eigendomsvoorbehoud opneemt in de koopovereenkomst. Op die manier wordt de effectieve uitoefening van de wettelijke rechten van bedrijven gegarandeerd. Specifiek in Duitsland kunnen kredietverzekeraars er ook voor zorgen dat alle potentiële RoT-rechten worden samengevoegd in een 'leverancierspool', wat extra voordelen biedt voor leveranciers als het faillissement van een Duitse afnemer gevolgen heeft voor meerdere polishouders die beschermd worden door RoT-clausules. In het algemeen zorgt pooling voor een efficiëntere realisatie van RoT-rechten en dus vaak voor een betere betaling van de goederen. Meer voordelen van de "leverancierspool" worden hieronder opgesomd:

• Sterkere onderhandelingspositie: De groep getroffen leveranciers vormt één front tegen de curator.
• Deskundig beheer: Gespecialiseerde poolbeheerders zullen worden gemandateerd om de realisatie van de onder RoT geleverde goederen te helpen optimaliseren (indien nodig uitgevoerd door de curator).
• Vereenvoudigde handhaving: Door de vorming van een leverancierspool hoeven goederen niet meer getraceerd te worden naar de oorspronkelijke leveranciers. In plaats daarvan is het voldoende om aan te tonen dat de goederen onder RoT geleverd zijn door een van de leveranciers die vertegenwoordigd zijn in de pool. Dit is vooral nuttig wanneer goederen van verschillende leveranciers door de koper worden gemengd.
• Voordelen die verder gaan dan kredietverzekeringsdekking: Voordelen die voortvloeien uit een pool zijn niet beperkt tot mogelijke schadevergoedingen van de kredietverzekeraar van de leverancier. Leveranciers die deelnemen aan de pool, met hun volledige bedrag aan vorderingen gedekt door RoT-rechten, kunnen proportioneel profiteren van uitkeringen die verder gaan dan de dekking van de handelskredietverzekering (bv. Eigen risico, claims van leveringen die de kredietlimiet overschrijden).

Wil ook jij jouw ondenreming beter beschermen tegen onbetaalde facturen en de nare gevolgen daarvan? Neem contact met ons op.

Dit artikel kwam tot stand met de gewaardeerde input van onze collega’s Lutz Jansen & Tobias Tillmann.